Энэ бол ДНХ-ийн хос гинжин бүтцийг илрүүлсэн түүхт үйл явдал мөн хүний геномын төсөл амжилттай дууссантай (2003) уялдуулан ДНХ-ийн талаарх судалгааг үнэлж, олны хүртээл болгох, нийтэд хамарсан мэдлэг түгээх зорилгоор санаачилсан өдөр юм байна.
Ерөнхийдээ хүн, ургамал, амьтан, бичил биетний ДНХ-ийн бүтэц зарчмын хувьд адил. ДНХ нь хэдэн мянган генээс тогтох бөгөөд тэдгээр генүүд нь өөр өөрийн гэсэн уургийг үйлдвэрлэх мэдээлэл агуулсан байдаг. Тэдгээр уургийг хэдийд үйлдвэрлэх мэдээлэл ч бас тэнд хадгалагдсан байдаг: өөрөөр хэлбэл гэрэл асааж унтраахтай адил (арай ч тийм хялбар биш л дээ) генийн нийлэгжилтийг зохицуулж болно. Эсэд бий болсон уургууд "хамтран ажиллаж", бие махбодийн энгийн бөгөөд нарийн үйл ажиллагааг зохицуулдаг. Уургууд нийлж, бидний хоол амаар ороход зажиллах булчингуудыг ажиллуулна, залгиулна, ходоодонд ялгарах ферментийг нийлэгжүүлнэ, ходоод, нарийн гэдэсний ханаар нэвчин цусанд орох амин дэм, ашигт бодисын шилжилтийг зохицуулна. Тэгэхлээр бид элдэв янзын уураг, түүнийг кодлох генгүйгээр амьдралаа төсөөлөхөд бэрх. Түүнчлэн элдэв өвчин эмгэгийн зүй тогтол, тэдгээрийг эмчлэх арга зүйг тухайн хүний онцлогт тохируулан эмчлэх боломжийг ДНХ-ийн эрчимтэй, нарийн судалгаагүйгээр эрэлхийх аргагүй.
ДНХ-ийн өдөр тохиож буйтай холбогдуулан, ген ба уургийн талаархи судалгааны буянд хоолоо олж иддэг хүний хувьд энд би чухам ямар ажил хийдгээ дурдъя. Угийн микробиологич мэргэжилтэй бибээр бичил биетний генийн онцлог шинжийг тэдгээрийн ангилал зүйд ашиглах зарим нэг арга сурсан байсан юм. Ингэж молекул биологийн олон гайхамшигт арга, техникийн зах зухтай танилцсан маань хожим энэ судалгааны төсөл дээр ажиллах боломжийг нээж өгсөн.
Та бүхэн эргүүтсэн хонь, эсвэл үхрийн галзуу өвчний талаар сонсож байсан. 2003 онд Канад улсад үхрийн галзуу өвчин гарсны улмаас 6.3 тэрбум долларын алдагдал амсжээ (Канадаас үхрийн мах импортлодог АНУ, Япон зэрэг орнууд одоо болтол хориогоо бүрэн тавиагүй байна). Чухам тэр үес Канад улсын Засгийн Газар энэ талын судалгааны ажлыг хөхүүлэн дэмжих зорилгоор шинээр судалгааны төвүүд бий болгож, холбогдох санаа, төсөл бүрийг дэмжиж эхэлсэн. Үүний давалгаанд миний ажиллаж буй Албертын Их Сургуульд ч мөн үхрийн галзуу өвчний судалгаа хийгдэж эхлэв. Прион гэж нэрлэгдэх уургийн бүтцэнд өөрчлөлт орсны улмаас үхрийн галзуу, хонины эргүү өвчнийг үүсдэг гэж үздэг (энэ уургийг нээсэн эрдэмтэн 1997 онд Ноблийн шагнал авсан боловч энд эргэлзээтэй асуудал их бий). Энэ уураг нь бусад амьтдад жишээ нь хандгай, мөн хүний тархи, мэдрэлийн системийг эргэлт буцаалтгүй гэмтээж, ой ухаан самруулах, тахир дутуу болгох улмаар үхэлд хүргэх аюултай. Гэхдээ прион уургийн ген, амьтан бүрт маш төстэй боловч онцлох ялгаатай байдлаар хадгалагдсан байдаг тул жишээ нь нохойны прион уураг өвчин үүсгэх хэмжээнд хүртэл өөрчлөгдсөн тохиолдол одоо болтол бүртгэгдээгүй байна. Өөрөөр хэлбэл нохой прионоор өвдөөгүй.
Миний судалгаа бол үхрийн ба хонины прионоор өвчлүүлсэн хулганы тархины эсийн уургуудын харилцан үйлчлэл энэ өвчний үед хэрхэн өөрчлөгддөг болохыг судлах ёстой. Судлах уургуудаа өвчилсөн хулганы тархинаас авсан РНХ-ийн дагуу лабораторийн нөхцөлд үйлдвэрлэдэг юм. Энэ бол цэвэр эрдэм шинжилгээний төсөл, үүнээс гарах үр дүнг цаашдын судалгааны суурь болгон хэрэглэх зорилготой.