Нүүдэлчид биш больжээ.

“Эдийн засагч” (The Economist) сэтгүүлийн 2010 оны 10 сарын 23ны дугаараас товчлон орчуулав.

Саяхныг хүртэл Монголчууд өөрсдийгөө “Алтан дээр суусан гуйлгачид” гэж дүрслэх зуршилтай байсан. Асар их ашиглагдаагүй газрын баялагтай энэ оронд хөдөлмөрийн үнэлэмж бага, ажил ховор байлаа. Улаанбаатарын худалдан авагчид, мах, ногоо, үстэй малгай авах гээгүй л бол өргөн хэмжээний сонголтонд умбаж чаддаггүй байв.

Харин ойрын үед хэрэгжүүлж эхлээд байгаа уул уурхайн төслүүд шинэ өөрчлөлтийг авчирч байгаа боловч мөн шинэ асуудлыг дагуулах нь тодорхой байна. Эдийн засгийн өсөлтийг амласан хэмжээгээр нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ байгалийн орчноо сүйтгэхгүй байх, шинэхэн ардчилал эсвэл байгаа эдийн засгаа дордуулахгүй байх асуудлыг зохицуулах хэрэгтэй болоод байна.

Уул уурхайн ашиглалттай холбоотойгоор Монголын нэг хүнд оногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн жил бүр дор хаяж 10%-иар нэмэгдэж, 2018 он гэхэд одоогийнхоосоо дөрөв дахин нэмэгдэх тооцоог Олон Улсын Мөнгөний Сангаас гаргажээ. Монголын говь дэх хоёр орд энэ их баялагийг бүрдүүлэх магадлалтай байгаа. Өнгөрсөн жил зөвшөөрлөө авсан Оюу Толгойн орд, алтны зэрэгцээ дөчин сая тонн зэсийн нөөцтэй. Нөгөө орд болох Таван Толгойн нүүрсний уурхайд нэмэлт хүч хөрөнгө зарцуулж, гол захиалагч Хятадтай холбох зам харилцааг сайжруулж байна.

Монголын Засгийн Газар, Оюу Толгойн Ордны ашгийн 30%-ийг авах гэрээтэй. Гэхдээ, ерөнхийлэгч Ц. Элбэгдорж бол үүнийг их ээдрээтэй асуудал хэмээн үзэж байна. Түүний хэлснээр “Муу засаглалтай, муу системтэй оронд их хэмжээний ашиг, орлого орж ирвэл бид асуудалд унаж байгаа нь тэр” гэнэ.

Учир нь Монголын улс төр, өглөг тэтгэлгийн үндсэн дээр явагддаг, нэр дэвшигчид мөнгө болон эд материал амлаж, сонгогддог. Төрийн мөнгөн сан нэмэгдээд ирэхийн үед энэ гажиг улам гаарах хандлага бий болж мэднэ. Хээл хахууль ч гэсэн 1990 оны үеийн улсын өмчийг хувьчлах хуумгай хувьчлалын үеийнх шиг ихсэж магадгүй. Ер нь уул, уурхайн салбарт хуучны, ахмад төрийн албан хаагчид, түшмэдүүд байгаа нь энэ магадлалыг улам ихэсгэнэ.

Гэхдээ Монгол Засгийн газар янз бүрийн арга хэмжээг авч эхлээд байна. Өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлтөнд хязгаарлалт тогтоов, хахуулийн эсрэг шинэ хууль баталлаа. “Хоёр жилийн дараа гэхэд уул уурхайгаас монголын эдийн засагт оруулах хувь нэмэр 70 хувиас буурч 20-д хүрнэ гэж үзвэл уул уурхайн бус салбарт оруулах хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхэд туслах хэрэгтэй байна” гэж ерөнхийлэгч Ц. Элбэгдорж ярив. Энэ нь магадлал мөн муутай боловч, Монгол улсын одоогийн удирдагч нар хуучны удирдагч нараа бодвол баяжихтай холбоотой тулгамдсан байдлыг ойлгох боловсролтой юм. “Бид Нигери болох уу, Чили улс болох уу гэдэг асуудал байна” хэмээн унтамхай нүүдлийн байдлаас гарч яваа орны засгийн газрын зөвлөх өгүүлэв.

Ерөнхийлэгчээ "гол гаргах нь"

Энэ Америк чинь ямар сонин хуультай юм бэ? Эцэс төгсгөлгүй дайн, эдийн засгийн хямралын шуурган дунд арайхийн хийж, бүтээсэн зүйлсээсээ ухарна гэнэ үү? "Чиний хийх өөрчлөлтийг бид дэмжиж байна, бидэнд өөрчлөлт хэрэгтэй байна" хэмээн гаргаж ирсэн Ерөнхийлэгчийнхээ намыг дэмжихгүй, нөгөө өөрчлөлтийг чинь бид дахин өөрчлөн хэмээн өөр намыг Төлөөлөгчдийн Танхимд илүү давамгайгаар сонгож орхих юм. Обамагийн нам Сенатад ялагдал хүлээгээгүй боловч гацаанд орох нь тодорхой болов.

Хамгийн эгзэгтэй нь ерөнхийлэгчийн дөрвөн жилийн хугацаатай бүрэн эрхт засаглалын тэг дундуур (2 жилийн дараа) танхимын болон Сенатын гишүүдээ сонгож, солих бололцоо гардаг нь эдийн засгийн хямрал, ажилгүйдэл, эсвэл эрүүл мэндийн шинэчлэлт мэт үр дүн нь цаг хугацаанаас онцгой хамаарах үйл явдлуудтай давхцаж, үүнийг нь сөрөг нам овжин ашиглах боломж бүрдэх шиг санагдав. Тухайн намын хувьд энэ том амжилт боловч улс орны хөгжил, эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлж, ажилгүйдлийг бууруулахад тоймтой ажил хийх, төлөвлөхөд түвэгтэй болсон мэт. Ялалт бүхэн сайн үр дүн авчирдаг уу?

Одоо бол бодит ажил хийхээсээ илүү хэлэлцээр хийх, тохиролцоонд хүрэх арга эрсээр дараагийн үлдсэн хоёр жилээ өнгөөрөх юм болов уу? Танил дүр зураг харагдана.

Нэмэлт тайлбар

Амарсайхан, Үлмэдэх нартай энэ тал дээр санал нийлэхгүй бололтой. Энэ удаагийн сонгууль бол хүмүүсийн бухимдлаас үүдэлтэй, сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр явагдлаа гэж шинжээчийн ярихыг сонссон. Ихэнх хүмүүст, хямралаас гарах арга зам эрэх, ажилгүйдлийг бууруулах зэрэг амар биш том асуудлууд том санагдаагүй нь тодорхой. Иргэд бүр тийм ухаантай, алсыг харсан байх албагүй. Үүнийг саяхан Францад болсон ажил хаялт, үймээн гэрчлээд өгнө. Уг нь тэд ажил хаялтаараа алдартай (яагаад гэвэл гайгүй үр дүнд хүрч чаддаг) улс, гэхдээ энэ удаад төсвийн алдагдал бууруулах, хямралыг гүнзгийрүүлэхгүй байх арга хэмжээг тэтгэвэрт эрт гарах хувийн эрх ашигтайгаа дэндүү хольж хутгасан тул амжилтанд хүрээгүй.

Бин Ладены хувьд түүнийг устгахаар АНУ арваад жил оролдож буй баримтат нэвтрүүлэг харсан. АНУ яаж ч хичээгээд нэгд газар нутгийн хязгаарлалт, хоёрт муслим шашинтны ёс зүйг (ариун дайн, хариу авах...) дутуу үнэлснээс болж үр дүнд хүрэхгүй байгааг харуулна. Хоёр ч удаа бараг барих үе дээр алддаг юм даа. 2-3 удаа бөөн нөр хүч, материаллаг эд баялаг, хүн хүчээ алдаж байж шал өөр хүн устгачихсан байсан. Тэр бүхнийгээ ДНХ-н шинжилгээ хийж тогтооно. Үнэн бүтэл муутай.

Өвөр монгол дуу

Танил хужаагийн минь ярьснаар бол Өвөрмонголын энэ дуу, дуучид Хятадад сүрхий нэрд гарч гэнэ. Хятадууд удалгүй энэ дууны хужаа хэл дээрх хувилбарыг гаргасан гэсэн. Миний хувьд хэсэг сонссоны дараа чих онгойж, ойлгож эхэлсэн. Бас нэг сонирхолтой нь латин үсгээр хөврүүлсэн байдал бидний ар монголчуудынхаас шал өөр юм. Ямар үг байх нь хамаагүй, дуудлагаар нь бичсэн байхыг бодоход монгол хэлгүй хүн буулгасан юм болов уу?

"Хоёр дахь аяга нь үнэгүй"

Үнэгүй кофе, үнэгүй ундаагаар их үйлчлэх юм энэ нутагт, мөн бидний хэлж сурснаар Америкт. Цайны газар, ресторанд нэг аяга юмуу стакан кофе аль эсвэл ундаа авсны дараа дахин уух бол үнэгүй аягалж өгнө. Эсвэл симбол төдий бага мөнгө авна. Нэг сайхан нь эндхийн кофе, гялгар жижиг ууттай, уусдаг нунтаг эд биш, кофены үрийг нунтаглаж, шинээр хандалсан, хамар цоргисон үнэртэй, сайхан амттай байдаг юм.

Зарим газрын үйлчлэгч нар их сурамгай - бид эхний аягаа уугаад дуусангуут, халуун савтай кофе авчран дүүргэж өгнө. Хүүхдүүдэд бол мөстэй ундааг нь бас л дүүргээд өгнө. Дээрээс нь үнэгүй гэж бодохоор их таашаалтай. Хоолны газрын кофе бол эндхийн хүнсний дэлгүүрийн талхтай адил юмуу даа. Талх ер нь ашиг сайтай бизнес биш гэнэ, уг нь. Ашиг багатай гээд талхаа зарахаа больчихвол бусад төрлийн хүнсний орлого бас буурдаг гэж байгаа. Арга ч үгүй юм уу, жишээ нь би бол талх авах гэж ороод л өөр төлөвлөөгүй хэд хэдэн хүнс аваад гараад ирдэг тал байдаг.

Гэхдээ бид үнэгүй кофе, ундаа уух гэж үйлчлүүлдэггүй, тэр ундааг бол хүүхдүүддээ уулгахгүй, эрүүл мэндэд муу гэж үргэлж ухуулна. Харин хэзээ Монголд маань "хоёр дахь аяга нь үнэгүй" сүүтэй цайгаар үйлчилж эхлэх бол доо?

Хоригдсон блогчийг чөлөөлье

Перс хэл дээр блог бичих аргыг анхлан зааж, интернетээр мэдээлэл тараах боломжийг сурталчилж, улмаар Иранд нийгмийн болон улс төрийн эргэлт хийхийг уриалан, Израилийг хүлээн зөвшөөрөхийг ухуулж явсан 35 настай Хоссейн Дэракшаныг Иранд баривчилж, дуу хоолойгоо чөлөөтэй илэрхийлснийх нь төлөө ХОРИОД жил шоронд хорих шийдвэр өнөөдөр гарчээ.

Та бүхэн түүнийг чөлөөлөх шаардах бичигт доорх линкеер нэрсээ оруулж, дэмжлэг үзүүлэн гэдэгт итгэнэм.

http://www.freetheblogfather.org/

Гэрээ ачаад нүүгээд ирлээ.

Холын холд орших нутагтаа
Хоёрхон долоо хоносон ч
Хол ойрын ах дүүсээ эргэж,
Хорь гаруй жил учраагүй анд нартайгаа уулзсандаа
Хорогдсон сэтгэл маань өег байна,
Хосолсон мэт эрч хүчээр дүүрэн байна.

Арслан андын "Аянчин" гэрийг
Алс холын тэртээгээс
Агаарын хөлгийн ачаанд хийгээд
Ар өврийн хүмүүсээр яриулан
Арай ядан аваад ирлээ,
Айяа сэтгэл минь хөнгөн байна аа.

Гэр маань хажуу айлын нохой, охин хоёрт ихэд сонин байна.

Гэрийн бүсээ яаж бэхлэхээ мэдэхгүй хаалгатайгаа бариад уячихлаа. Гэртээ хономоор л байна, гэтэл гадаа хүйтэн болчихдог. Жижиг зуухтай ч болоосой.

Mахчин цөгөрцөг

Pray mantis - гэж англиар нэрлэгдэх энэ амьтны талаар өчигдөр орой эндхийн нэгэн сувгаар хараад шигших, зэвүүцэх, айх, гайхах зэрэгцэв. Харь гаригийн биет шиг дүр төрхтэй энэ амьтны толгой бараг 300 хэм эргэлдэх чадвартай бөгөөд дуран шиг аугаа том нүднийхээ тусламжаар биеэ огт хөдлөхгүйгээр өгөөш амьтдыг дагуулан ажиглана. Маш хурдан хөдөлгөөнтэй ялаанаас өгсүүлэн, эрвээхэй, загас, шувуу (эрээн далт бяцхан шувуу), 20 см урт могой, хулгана, ер нь тааралдсан бүхнээ иднэ. Арай ядан амьтны зэрэгт хүрэх гэж яваа үр төлөө ч идэж мэднэ. Цөгөрцөгний урьд хоёр хөл бол нарийн бэлдсэн зэвсэг мэт.

Бас нэг гайхалтай зүйл бол эм нь эрээ бариад идчих юм. Бэлгийн ажил дуусангуут заримдаа бүр дуусаагүй байхад эм нь эр лүүгээ дайрч толгойг нь аваад идчихнэ. Эр цөгөнцөр толгойгүй хирнээ эмээсээ амар салахгүй юм. Тэгээд толгойгүй эр цөгөнцөр хэд хоног амьдардаг гэнэ.
Голдуу халуун дулаан газар амьдрах энэ амьтны зарим төрөл, орчны дагуу өнгөө гайхалтай өөрчилж чадна. Зарим нь хатсан навч мэт борлож, мэр сэр толбо бие дээрээ бий болгоно. Зарим зүйлийн цөгөрцөгүүд цэцэгний өнгийг хуулан "дуурайж", тэр битгий хэл цэцэгний хэлбэрийн дагуу биеэ нугалан хэвтэх тул аль нь цөгөрцөг, аль нь цэцэг гэдгийг ялгахад маш түвэгтэй гэж байгаа.

Энэ этгээд амьтны ашигтай тал гэвэл тариан талбай, цэцэрлэгийн элдэв хортон шавьжийг хянахад хэрэглэдэг тул химийн бодист дургүй цэцэрлэгч нар цэцэрлэгтээ зориуд олж тавьдаг гэнэ.

Volunteerism

"Та хаана цалингүй ажиллаж байсан бэ?" гэж эндхийн хүмүүс асуух нь олон. "Юу яриад байгаа юм бэ?" гэж бодох үе зөндөө гарч байсан. Тэгвэл аль нэг газар үнэ хөлсгүйгээр ажиллахыг Volunteerism гэдэг бөгөөд энэ ойлголт ялангуяа Канадад их өргөн хөгжжээ. Цалин мөнгөгүй ажиллагсдын ач тусаар 2010 оны Ванкувэрын олимп сайхан боллоо гэж өвлиийн олимпын хаалтын үйл ажиллагаанд зориуд тэмдэглэн хэлж байхыг сонссон. Энэ олимпын үйл ажиллагаанд нийт 25 000 хүмүүс ямар нэг цалин, шан харамж авахгүйгээр ажилласан баримт бий. Дараагийн олимп зохион байгуулах Оросууд, манайд тийм зүйл хөгжөөгүй гэж ам алдарч байсансан.

Ер нь цалингүй ажиллах гэдэг бол тухайн хүнийг үнэлэх нэг үзүүлэлт, шинээр сургуульд элсэгч, ажилд орогсдыг шигших шалгуур болно. Жишээ нь, анагаахын сургуульд өрсөлдөгч оюутнууд бүгд адил оноотой байлаа гэж бодоход, тэдний дундаас өндөр настны газар эсвэл алив нэг судалгааны лабораторид волунтир хийж байсан тодорхойлолттой хүн цоройгоод гараад ирэх нь тодорхой. Түүнчлэн, 12р ангиа төгсөөд шууд их дээд сургуульд орох гэж байгаа оюутнууднаас сурах гэж байгаа салбар, мэргэжлийнхээ талаар судалгаа хийсэн, уг мэргэжилтэй хүнээс ярилцлага авсан, цалингүй ажиллаж үзсэн эсэх талаар анкет авна. Энэ нь нэг бодлын "Та юу сурах гээд байгаагаа сайн мэдэж байна уу?" гэж нарийн сайн асууж байгаатай агаар адил.

Үүнээс гадна волунтийр хийснээр бусадтай танилцах, найз нөхөдтэй болох, мэдлэгийн хүрээгээ тэлэх зэрэг ач холбогдолтой. Волунтийр хийх нь өөрийгөө таниулах, ажиллах чадвартайгаа харуулах нөхцөлийг бий болгоно. Зарим газар волунтийр хийж байсан хүмүүс тэндээ "жинхлэх" явдал цөөнгүй. Зарим нь ажлын туршлага болгон түүнийгээ алив ажлын ярилцлаганд далим гарган бахдалтайгаар дурдана.

Ингэхэд бий хаана, хэзээ волунтийр хийж байсныгаа бодлоо. Ах дүү нарын хүүхэд харж байсан, өвөө эмээгийн гэр цэвэрлэж, ус түлээг зөөж, хоолыг хийдэг байсан гээд л дуусах гээд байна.

Тэгвэл энд байгаа зарим волунтийр зараас дуулгая:
- хүүхдийн зуны сургуулийн багш

- зоопаркийн харгалзагч

- музейн тайлбарлагч

- элдэв худалдааны төвийн талаарх мэдээлэл өгөгч

- номын сангийн тайлбарлагч

- гал унтраагч

- цагаачлагч нарын орчуулагч, хот танилцуулагч

- бассейны харгалзагч гэх мэт.

Волунтийр ажлыг хэн дуртай нь хийдэггүй, тухайн ажлын талаар мэдлэг, чадвар, сонирхолтой хүнийг шалгаруулан авна. Мөн түүнчлэн ярилцлаганд орох, зарим тохиолдолд цагдаа газрын тодорхойлолт хэрэгтэй.

Миний волунтир ажил бол нэг тийм гэр бүлийн хүрээнд байдаг байсан бол эндхийнхэн цалингүйгээр гадны байгууллага, хөндлөнгийн хүмүүст туслаж, нийгэмдээ чиглэсэн байх юм.

Тус уу? Ус уу?

Канадын ялангуяа хойд хэсэгт, Монголын дархад ястны адил урцанд амьдарч, цаа бугыг хоол, хүнс, тээвэр, амьжиргааны арга болгон хэрэглэдэг нутгийн Индианчууд голдуу амьдарна.

Анх Европчууд энэ тивд хөл тавьснаас хойш, Хойд Америкийн Индианчуудын хувь заяа амар тайван байгаагүй гэж хэлэхэд болно. Үржил шимгүй газар, амьдрах нөхцөл муутай газар руу шахагдсан индианчуудын хариу тэмцэл үр дүнд хүрээгүйгээр үл барам зарим нэг бүлэг индианчууд устан алга болсон. Нилээд хэсэг нь соёлтой хүмүүсээс халдварлсан өвчний улмаас нас нөгчив. Сүүлдээ Канадын төлөөх Англи, Францын дайн, дараа нь Англи, Америкийн дайны хөлд нилээн чирэгдсэн индианчууд улам бүр хойш түрэгдсээр байв.

Дайны хөл татрахад Канадчууд (Англичууд) нутгийн уугуул иргэдтэй олон талын гэрээ хийж, тохиролцоонд хүрсэн боловч тэдгээр гэрээний хожмын үр дагавар хирхэн өрнөхийг хоёр тал чухам сайн тунгаан бодолцсон гэдэг нь эргэлзээтэй. Ямар ч байсан нутгийн унаган иргэдийг аль болох амар, тайван байлгах зорилгоор хотоос гадна тэдний амьдрах газрыг "дархан эрхэт" (reserve) хэмээн өргөмжилж, уг газарт орших байр, сууц, эдлэн талбайг ямар нэгэн байдлаар үнэлэх, татвар татах, барьцаанд авахыг одоо мөрдөгдөж буй Индианчуудын Акт бичигт хоригложээ. Хэрэв тэд, төв суурин газар суурьшихыг хүсвэл сургуульд үнэгүй хамруулах, татвараас чөлөөлөх, эрүүл мэндийн даатгал төлөхгүй байх зэрэг давуу эрх эдлэнэ. Гаднаас харахад их сайхан боломжоор хангасан. Индианчууд ч гэсэн ийш, тийш хөөгдөхгүй, зоргоороо тайван амьдрах бололцоотой боллоо гэж бодсон байх.

Тэд одоо хирхэн амьдарч байна вэ?

Миний нүдээр харахад бусдын жишгээр амьдарч яваа хүмүүс цөөнгүй байдаг. Харин тэдний нийтлэг дүр төрх бол өөр. Индианчуудын тосгонд ажилгүйдэл, архидал, хар тамхины хэрэг, сургууль хаялт... бүхий л муу үзүүлэлтүүд өндөр. Ажилгүй тул ихэнх нь улсаас цөөн төгрөгийн тэтгэлэг авна. Нэг байранд арав, хориороо амьдарна. Тааруу нөхцөлд амьдарч байгаа хүүхдүүд ч сургуульд явах идэвхи сул байх. Өөрсдийн хүчээр, байгалийн хишгээр бариад авсан байраа ч үнэлүүлэхгүй боломжгүй, улсаас бариад өгсөн байрыг үнэлүүлэн банкнаас зээл авах эрх байхгүй. Банк ч тэдний "эд хөрөнгийг" барьцаанд авах эрхгүй. Эцсийн үр дүнд эдийн засгийн хувьд бие даасан байдалд хүрэх боломж тэдэнд тун бага.

Анхнаасаа эдлэн газрыг нь эрхэт дархат хэмээн зарлахгүйгээр Европын цагаан арьстнуудтай зэрэгцэн амьдрах нөхцөлөөр хангасан бол ийм байдалд хүрэхгүй байсан болов уу?

Ам алдвал барьж болохгүй

Гаитид газар хөдөлсний дараа Канадын засгийн газар 5сая доллар хандивлахдаа "Хувь хүн, компаниудын хандивласан мөнгөтэй тэнцэх хэмжээний засгийн газраас гаргах болно" хэмээн зарлаж таван долоо хоногийн хугацаа өгсөн юм.

Тэгвэл зарласан хугацаанд 113сая доллар төрийн бус байгууллагууд, ард иргэдээс цугласан байх юм. Радио, телевиз, гар утас, томоохон худалдааны төв, сургуулиудад хандивын цэгүүд байрлуулан жинхэнэ компанит ажил өрнөсөн гэхэд хэлж болно. Энд тэндгүй үнэгүй тоглолт маш их болов.

Утасны тусгай дугаар ажиллуулан, тэр дугаарт мээссэж илгээвэл шууд таван доллар таны нэр дээр хандивлагдах болно гэж зарласан нь их үр дүнгээ өгөх шиг болов. Энэ нь сургуулийн насны утастай хүүхдүүдийг хүртэл тустай үйлд хамруулах амар нөхцөл бүрдүүлсэн.

Канад улс дор хаяж 230 сая доллар Гаитид хандивлах нь ээ. Ийм их хэмжээний мөнгө цуглана гэж Засгийн газар тооцоолсон болов уу?

Ажилдаа очоод имейлээ шалгаарай

Та ажлын цагаар хувийн имейлээ шалгадаг уу?

Та ажлын газрын компьютер ашиглан зуны амралтаа төлөвлөх, билет, үнэт цаас зэргийг худалдан авдаг уу?

Албаны (гар) утсаар хувийн ажлаа амжуулдаг уу?

"Уг нь би өнөөдөр хичээлгүй л дээ, сургууль дээр очих онцгой хэрэг байхгүй. Гэхдээ ажил дээрээ очиж интернетед суух, имейлээ шалгах хэрэгтэй байна" гэсээр манай багш нар ажилдаа ирдэг байсан үе саяхан. "Ажил дээрээ очоод тийш нь ийш нь имейл явуулаарай" гэж гэрээс гарахад ээж ёстой юм шиг захина.

Ингэхэд алба газар, компаниуд эд хөрөнгөө хамгаалах, ажилчдын хөдөлмөрийн цагийн ашиглалтыг хянах эрхтэй шүү дээ. Таныг хэн нэгэн хянаж байгаа юм биш биз?

Ажлын цагаараа элдэв блогоор айлчилж, бас коммент үлдээж амжиж байна уу? Эсвэл зөвхөн цайны цагаа хүлээгээд үнэнч сууж байна уу?

Үнэнгээсээ хариулна уу?