2010-06-23

Volunteerism

"Та хаана цалингүй ажиллаж байсан бэ?" гэж эндхийн хүмүүс асуух нь олон. "Юу яриад байгаа юм бэ?" гэж бодох үе зөндөө гарч байсан. Тэгвэл аль нэг газар үнэ хөлсгүйгээр ажиллахыг Volunteerism гэдэг бөгөөд энэ ойлголт ялангуяа Канадад их өргөн хөгжжээ. Цалин мөнгөгүй ажиллагсдын ач тусаар 2010 оны Ванкувэрын олимп сайхан боллоо гэж өвлиийн олимпын хаалтын үйл ажиллагаанд зориуд тэмдэглэн хэлж байхыг сонссон. Энэ олимпын үйл ажиллагаанд нийт 25 000 хүмүүс ямар нэг цалин, шан харамж авахгүйгээр ажилласан баримт бий. Дараагийн олимп зохион байгуулах Оросууд, манайд тийм зүйл хөгжөөгүй гэж ам алдарч байсансан.

Ер нь цалингүй ажиллах гэдэг бол тухайн хүнийг үнэлэх нэг үзүүлэлт, шинээр сургуульд элсэгч, ажилд орогсдыг шигших шалгуур болно. Жишээ нь, анагаахын сургуульд өрсөлдөгч оюутнууд бүгд адил оноотой байлаа гэж бодоход, тэдний дундаас өндөр настны газар эсвэл алив нэг судалгааны лабораторид волунтир хийж байсан тодорхойлолттой хүн цоройгоод гараад ирэх нь тодорхой. Түүнчлэн, 12р ангиа төгсөөд шууд их дээд сургуульд орох гэж байгаа оюутнууднаас сурах гэж байгаа салбар, мэргэжлийнхээ талаар судалгаа хийсэн, уг мэргэжилтэй хүнээс ярилцлага авсан, цалингүй ажиллаж үзсэн эсэх талаар анкет авна. Энэ нь нэг бодлын "Та юу сурах гээд байгаагаа сайн мэдэж байна уу?" гэж нарийн сайн асууж байгаатай агаар адил.
Үүнээс гадна волунтийр хийснээр бусадтай танилцах, найз нөхөдтэй болох, мэдлэгийн хүрээгээ тэлэх зэрэг ач холбогдолтой. Волунтийр хийх нь өөрийгөө таниулах, ажиллах чадвартайгаа харуулах нөхцөлийг бий болгоно. Зарим газар волунтийр хийж байсан хүмүүс тэндээ "жинхлэх" явдал цөөнгүй. Зарим нь ажлын туршлага болгон түүнийгээ алив ажлын ярилцлаганд далим гарган бахдалтайгаар дурдана.

Ингэхэд бий хаана, хэзээ волунтийр хийж байсныгаа бодлоо. Ах дүү нарын хүүхэд харж байсан, өвөө эмээгийн гэр цэвэрлэж, ус түлээг зөөж, хоолыг хийдэг байсан гээд л дуусах гээд байна.

Тэгвэл энд байгаа зарим волунтийр зараас дуулгая:
- хүүхдийн зуны сургуулийн багш
- зоопаркийн харгалзагч
- музейн тайлбарлагч
- элдэв худалдааны төвийн талаарх мэдээлэл өгөгч
- номын сангийн тайлбарлагч
- гал унтраагч
- цагаачлагч нарын орчуулагч, хот танилцуулагч
- бассейны харгалзагч гэх мэт.

Волунтийр ажлыг хэн дуртай нь хийдэггүй, тухайн ажлын талаар мэдлэг, чадвар, сонирхолтой хүнийг шалгаруулан авна. Мөн түүнчлэн ярилцлаганд орох, зарим тохиолдолд цагдаа газрын тодорхойлолт хэрэгтэй.
Миний волунтир ажил бол нэг тийм гэр бүлийн хүрээнд байдаг байсан бол эндхийнхэн цалингүйгээр гадны байгууллага, хөндлөнгийн хүмүүст туслаж, нийгэмдээ чиглэсэн байх юм.

2010-06-17

Тус уу? Ус уу?

Канадын ялангуяа хойд хэсэгт, Монголын дархад ястны адил урцанд амьдарч, цаа бугыг хоол, хүнс, тээвэр, амьжиргааны арга болгон хэрэглэдэг нутгийн Индианчууд голдуу амьдарна.

Анх Европчууд энэ тивд хөл тавьснаас хойш, Хойд Америкийн Индианчуудын хувь заяа амар тайван байгаагүй гэж хэлэхэд болно. Үржил шимгүй газар, амьдрах нөхцөл муутай газар руу шахагдсан индианчуудын хариу тэмцэл үр дүнд хүрээгүйгээр үл барам зарим нэг бүлэг индианчууд устан алга болсон. Нилээд хэсэг нь соёлтой хүмүүсээс халдварлсан өвчний улмаас нас нөгчив. Сүүлдээ Канадын төлөөх Англи, Францын дайн, дараа нь Англи, Америкийн дайны хөлд нилээн чирэгдсэн индианчууд улам бүр хойш түрэгдсээр байв.

Дайны хөл татрахад Канадчууд (Англичууд) нутгийн уугуул иргэдтэй олон талын гэрээ хийж, тохиролцоонд хүрсэн боловч тэдгээр гэрээний хожмын үр дагавар хирхэн өрнөхийг хоёр тал чухам сайн тунгаан бодолцсон гэдэг нь эргэлзээтэй. Ямар ч байсан нутгийн унаган иргэдийг аль болох амар, тайван байлгах зорилгоор хотоос гадна тэдний амьдрах газрыг "дархан эрхэт" (reserve) хэмээн өргөмжилж, уг газарт орших байр, сууц, эдлэн талбайг ямар нэгэн байдлаар үнэлэх, татвар татах, барьцаанд авахыг одоо мөрдөгдөж буй Индианчуудын Акт бичигт хоригложээ. Хэрэв тэд, төв суурин газар суурьшихыг хүсвэл сургуульд үнэгүй хамруулах, татвараас чөлөөлөх, эрүүл мэндийн даатгал төлөхгүй байх зэрэг давуу эрх эдлэнэ. Гаднаас харахад их сайхан боломжоор хангасан. Индианчууд ч гэсэн ийш, тийш хөөгдөхгүй, зоргоороо тайван амьдрах бололцоотой боллоо гэж бодсон байх.

Тэд одоо хирхэн амьдарч байна вэ?

Миний нүдээр харахад бусдын жишгээр амьдарч яваа хүмүүс цөөнгүй байдаг. Харин тэдний нийтлэг дүр төрх бол өөр. Индианчуудын тосгонд ажилгүйдэл, архидал, хар тамхины хэрэг, сургууль хаялт... бүхий л муу үзүүлэлтүүд өндөр. Ажилгүй тул ихэнх нь улсаас цөөн төгрөгийн тэтгэлэг авна. Нэг байранд арав, хориороо амьдарна. Тааруу нөхцөлд амьдарч байгаа хүүхдүүд ч сургуульд явах идэвхи сул байх. Өөрсдийн хүчээр, байгалийн хишгээр бариад авсан байраа ч үнэлүүлэхгүй боломжгүй, улсаас бариад өгсөн байрыг үнэлүүлэн банкнаас зээл авах эрх байхгүй. Банк ч тэдний "эд хөрөнгийг" барьцаанд авах эрхгүй. Эцсийн үр дүнд эдийн засгийн хувьд бие даасан байдалд хүрэх боломж тэдэнд тун бага.

Анхнаасаа эдлэн газрыг нь эрхэт дархат хэмээн зарлахгүйгээр Европын цагаан арьстнуудтай зэрэгцэн амьдрах нөхцөлөөр хангасан бол ийм байдалд хүрэхгүй байсан болов уу?