Та гэртээ хичнээнийг илгээдэг вэ?

Буурай бүү хэл бузар хөгжилтэй орнуудын иргэд ч гадаадад ажиллаж хөдөлмөрлөн ар гэрийнхээ санхүүд тус нэмэр үзүүлдэг.

Буурай орны иргэд эргээд нутагтаа хичнээн хэмжээний мөнгө илгээдэг болохыг Дэлхийн банкнаас барагцаалан гаргасан судалгааны тоймыг дурдъя. Энэ бол албан ёсоор банкаар гуйвуулж буй мэдээнд үндэслэсэн боловч барагцаалсан тоо, үүнээс далдуур үүнээс ч их мөнгө цувардаг байж мэднэ гэж мэдээнд дурджээ.

2007 онд дэлхий даяар нийтдээ 318 тэрбум ам. долларын шилжүүлэг ар гэртээ илгээдэг тооцоо гарсны 240 тэрбум нь буурай хөгжилтэй орнууд уруу чиглэгдэх байсан гэнэ. Энэ бол тухайн орнуудын гаднаас албан ёсоор авдаг тусламжаас дор хаяж хоёр дахин их бөгөөд гадны шууд хөрөнгө оруулалтын бараг гуравны хоёртой тэнцэх мөнгө гэсэн үг.

Энэ замаар гаднаас хамгийн их мөнгө хүртдэг топ 10 орнуудад Энэтхэг (27 тэрбум ам. доллар), Хятад (25.7), Мексик (25), Филиппин (17), Франц (12.5), Испани (8.9), Бельги, Герман, Англи, Румын (7.2-6.8 тэрбум ам. доллар) зэрэг улсууд орж байна. Өндөр орлоготойд тооцогдох Франц, Испани, Англи орны иргэдийн хувьд бол тэд Европын өөр өндөр цалинтай орнуудад ажилладаг бөгөөд тэдний нутагтаа гуйвуулсан мөнгө бол өөрийн унаган орны ДНБ-ийн 0.5%-ийг ч бүрдүүлэхгүй аж. Харин Таджикстан, Молдав, Тонга, Киргизстан, Гондурас орны хувьд илгээсэн мөнгөний хэмжээ тус дурдсан улсуудын ДНБ-ийн дөрөвний нэгээс илүүг бүрдүүлдэг байна гэж судалгаагаар гарчээ.

Монгол орны хувьд тодорхой мөнгөний хэмжээ олж харсангүй, харин та бидний илгээсэн мөнгө манай улсын ДНБ-ийн 6-10% болдог гэнэ.

Эх сурвалж

"Тайм" сэтгүүл, 2008 оны 5 сарын 19, хуудас 8-9

Дэлхийн банкны вэб хуудаснаас:

http://siteresources.worldbank.org/EXTDECPROSPECTS/Resources/476882-1157133580628/BriefingNote3.pdf

90$ үнэтэй 0.1 секунд

Замын хөдөлгөөний дүрэм гайгүй сайн мөрддөг гэж өөрийгөө боддог байлаа. Тэгтэл улаан гэрлээр гарсан, 270$ төл эсвэл шүүхэд уулзъя гэсэн утгатай захиа замын хөдөлгөөн зохицуулагч газраас ирсэн байсанд үнэндээ гайхав. Гайхахаас ч яахав, цагдаа намайг зогсоосон тохиолдол одоохондоо гарсан биш.

Баримт болгон барьж явсан машины минь араас, дугаарыг нь татаж байгаад авсан хаашаа ч бултахын аргагүй 3 янзын зураг хавсаргасан байх юм. Хамгийн айхтар баримт бол хугацаа, улаан гэрэл идэвхижсэнээс хойш 0.3 секундын дараа уулзвар уруу нэвтэрчээ. Уг нь би шар гэрэл асаж байхад уулзварт орохыг хичээсэн бололтой. Ямар ч хатуу юм дээ, ядаж нэг секунд биш шүү дээ гэж хошуугаа унжуулан явтал дахин нэг торгуулийн хуудас ирэв. Бас л 0.3 секунд, бас л 270$, бас л нөгөө гурван зураг.

Гайхсан би ажлынхаа хүмүүсээс асуулаа. Хурд хэтрүүлснийх, уулвар дээр эгнээ сольсных гээд л 170$ дотор торгуулсан хүмүүс жагсаж байна. Харин улаан гэрлээр гарсан гэх хүн 1-2 байсан нь би сайн жолооч биш гэсэн утга илэрхийлээд байх шиг. Цагдаа зогсоогоогүй бол өөр хэрэг, шар гэрлээр орсон гээд шүүх дээр оч, ядаж торгуулийг чинь бууруулна гэсэн зөвлөгөө бас ирэв.

...Бодлоо, хэдэн төг хэмнэхээ мэдэхгүй, хэчнээн цагийн ажил барж шүүхээр явахаа мэдэхгүй тул дуугүй төлөөд өнгөрсөн нь дээр мэт. Ажиглавал дундаж цалинтай хүмүүсийн сарын цалингийн 10%-аар торгосон байх шиг. Маргааш нь ажилдаа ирэх зуураа замын дагуу хичнээн камер байрлуулсныг тоолов. Хурдны камер, улаан гэрлийн камер гэх зэргээр миний зорчих 20 км замд лав долоон камер "энд камер байгаа шүү" гэж хэлж зоочихоод намайг тандаад байсныг би дөнгөж жилийн дараа анзаарлаа.

Мөнгө хүчтэй юм аа, намайг хүмүүжүүлэх бололтой.

Ботулины хорын эсрэг эм гарах уу?

Биологийн аюулт зэвсэг болгон ашиглаж болох ботулин хорны эсрэг эм гаргахад эрдэмтэд тун ойртсон байна. Энэ эм одоогоос 4-5 жилийн дотор зөвшөөрөгдөн үйлдвэрлэлд нэвтрэх болов уу гэж эрдэмтэн таамаглаж байгаагаа ч нуусангүй.

Ботулины зөвхөн 1г хор хэдэн зуун мянган хүнийг үхэлд хүргэх аюултай. Жил бүр ботулиноор бохирдсон хоолны хордлогоос болж өчнөөн хүн нас бардаг. Энэ хорт бичил биетний эсрэг вакцин байдаг боловч үүнийг зөвхөн урьдчилан сэргийлж хэрэглэнэ. Нэгэнт өвчин дэгдсэн тохиолдол энэ вакцин тус болдоггүй. Тэгвэл шинэ гарах энэ эмийг хор нэгэнт биед нэвтрэн орсон тохиолдолд хэрэглэж болох талаараа давуу аж. Сонирхолтой нь энэ хорыг үрчлээ багасгах гоо сайхны эмчилгээнд маш бага тунгаар хэрэглэдэг. 

Clostridium botulinum гэгч бичил биетэн нь долоон янзын мэдрэлийн хор ялгаруулах бөгөөд эдгээр нь хүний мэдрэлийн эсийн тодорхой уурагтай холбогдон улмаар эсүүдийн хоорондын болон булчингуудтай холбогдох харилцааг ноцтой тасалдуулдаг байна. Үүний үр дүнд өвчтөний амьсгалын булчин ажиллагаагүй болж, амьсгал боогдон бачуурч үхэлд хүргэдэг. Шинээр гарах гэж буй эм яаж үйлчилдэг вэ гэвэл, ботулины хорыг "хуурах" замаар түүний мэдрэлийн эстэй холбогдох нөхцөлийг саатуулдаг. Үүний үр дүнд мэдрэлийн эсийн зөв үйл ажиллагаа сааталд орохгүй, хэвийн хадгалагдаж чаддаг байна. 

АНУ-ын засгийн газар ботулин зэргийн биологийн зэвсэгээс хамгаалахад зориулсан судалгаанд есөн тэрбум доллар 2009 онд зарцуулахаар төлөвлөсөн нь өнгөрсөн жилийнхээс даруй 5 хувиар их байна.

Ботулиныг биологийн зэвсэг болгон ашиглах оролдлого хэд хэд гарсан боловч амжилтанд хүрсэн удаагүй. 1991 оны дайны үед Ирак улс хэдэн мянган литр ботулин үйлдвэрлэсэн мэдээ байдаг. 

Clostridium botulinum -ий (botulus - хиам гэсэн латин үг. Анх хиамнаас энэ хор хүнд дамжиж байсан) тухайд товчхон: агааргүй орчинд амьдрах чадвартай хөрсний гаралтай бичил биетэн боловч бага зэргийн хүчилтөрөгчтэй орчинг мөн тэсвэрлэнэ. Спор үүсгэдэг (зарим бактери спор үүсгэдэг, спор нь тухайн бичил биетэнд гадны тааламжгүй нөхцөл үүссэн тохиолдол "амиа" хамгаалан, аварч үлдэх нөхцөлийг бүрдүүлж өгдөг тусгай "оромж" юм. Гадны таагүй нөхцөл гэвэл хэт хуурайшилт, хэт халуун, хүйтэн, өндөр даралт, эсвэл тэжээл муутай орчин гэх мэт ) тул устгахад амар биш. Буцлам халуун усанд тэсвэртэй учир элдэв консервлэсэн бүтээгдэхүүнийг хийхдээ даралттай халуун ус хэрэглэх эсвэл сахар ахиу хэмжээтэй хэрэглэвэл тус бактерийн ургалтаас сэргийлж чадна. Сонирхолтой нь энэ хор бактерийн ургалтын явцад ялгардаггүй, харин бактерийн задралын явцад гадагшилдаг. Энэ бактерийн хор нь нүүрний булчинг сулруулдаг тул анагаах ухаанд булчингийн хэтэрхий таталтай өвчний үед голдуу хэрэглэдэг байсан. Хожим эмч нар нүүрний үрчлээг мөн тэнийлгээд байгаад анзаарч үрчлээнд хэрэглэх боломжийг бүрдүүлсэн, гэхдээ энэ бол тууштай эмчилгээ биш, 5-6 жил болоод л дахин нэг Botox тариулах хэрэгтэй болдог гэнэ лээ.

Мэдээлллийн эх сурвалж 

http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7395731.stm (2008/05/12)
http://en.wikipedia.org/wiki/Clostridium_botulinum (2008/05/18)

Банфф - Дархан Цаазат Газар

Цаст өндөр уул нурууд, гол горхи, агуу хавцал, халуун рашаан гээд биеийн алжаал тайлах, тойрон аялал хийх үзэсгэлэнт сайхан байгаль бүхий газруудын нэг бол яах аргагүй Банфф юм. Канадын Үндэсний Паркуудын системийн суурийг тавьж, НҮБ-ийн Дэлхийн Өв газарт тэмдэглэгдсэн нутаг болох Банфф нь Жаспер уулыг үргэлжлүүлэн 6641км кв талбайд Бритиш Колумбиа ба Алберта мужуудыг зааглан оршино.

Энэ удаад Банффийн халуун хүхэрт рашаан, тэндхийн өвөрмөц бичил биетэн, бяцхан амьтны талаар дурдахыг хичээлээ. 

Сайн харвал рашаан газраас бургилан гарч буй нь харагдана.

Газар дороос бургилах халуун рашааны эхийг маш сайн хамгаалан өдийг хүртэл хадгалж чадсан нь үнэхээр гайхалтай. Хамгийн үзэсгэлэнтэй хэсэг бол уг рашааны агуй уруу орох хэсэг юм. Агуйн дээд хэсгээр рашаан орж ирэн, агуйд том биш цөөрөм үүсгэжээ. Харин агуйн ам хэсгийг дэлбэлэн өргөсгөж, жуулчид нэвтрэх нарийн тунел барьжээ. 

Агуу дахь цөөрөм

Хүхэрт рашаанд амьдрах амьд биет бол хүхрийн хүчлийн давс ангижруулагч бичил биетэд юм. Эдгээр бичил биетэний бодисын солилцооны үед бий болсон хүхэрт-устөрөгч нь ялзарсан өндөгний өмхий үнэртэй тул тэр хавь жаахан тааламжгүй үнэртэй. Гэхдээ задгай агаарт тул туйлын тэвчимгүй муухай ч бас санагдаагүй. Зарим бичил биетний биомассыг зураг дээрээс харж болно.

Энэ сагсайсан цагаан зүйлс бол бичил биетний биомасс болно.

Бичил биетнээс гадна дэлхийн хамгийн жижиг эмгэн хумс болох Physella johnsonii энэ рашаанд байх юм. Энэ эмгэн хумс бол апелсины үрнээс том биш, ердөө л 5мм гэсэн үг. 

Энэ жижиг бор зүйлс бол нөгөө эмгэн хумс болно.

P.S. Анх 1883 онд Банффийн халуун хүхэрт рашааныг тухайн газрын ойролцоо төмөр замын шугам тавьж байсан гурван ажилчид илрүүлэн хувьдаа авахаар нилээд хөөцөлдсөн нь бүтээгүй гэдэг. Төр төмөр нударгаа буулган, энэ рашаан бол Канадын бүх ард түмний хүртээл, мөн аялал жуулчлалын төв байвал зохистой газар хэмээн зарлигджээ.

Ширээ сандал хоёр

Элий балай хирнээ эвлэгхэн, утга учиргүй мөртөө уран цэцэн, цөөн мөрт, шүлгүүдээрээ 19р зууны үед гайхагдаж явсан нэгэн бол яах аргагүй Эдвард Лийр (Edward Lear, 1812-1888 ) мөн. Тэрээр хошин шог зурагнуудаар дөрвөн мөртөө хүртэл чимэглэдэг алиа нэгэн байжээ. Түүний нэгэн бүтээлээс иш татвал,

Ширээ Сандал хоёр

"Чи бараг гадарлахгүй дээ,
Хөл минь хөрч дааран,
Халуу шатан хавдаж, хачин их зовж байгааг минь.
Хэрэв бид гадаа гарвал,
Хэдэн үг солилцож болох юм,
Агаарт гарахын төлөө аминчлан өөрсдөө залбирьяа" хэмээн
Ширээ Сандалд хэлэв.

Сандал Ширээнд хэлэв,
"Чи мэднэ шүү дээ
Бид тэгж чадахгүйг,
Явж чадахгүйг мэдсээр байж
Ямар өөдгүй зүйл ярина вэ!"

Ширээ санаа алдан,
"Чинийхтэй би яг адил тооны хөлтэй,
Яагаад бид хоёр хөл дээрээ
Явж чадахгүй гэж?
Үзээд алдахад үнэн буруудахгүй" хэмээв.

Үзээд алдтал үнэнгээсээ болж байх юм гэнэ. Хөөрч баярласан тэд гудамж уруудан сонин хачин дуу гарган явсаар нэг мэдэхэд төөрсөн байжээ. Төөрсөн тэдэнд нугас, хулгана бас цох туслан гэрт нь авчирч гэнэ ээ. Гэртээ ирэхээс өмнө толгойгоороо (ямар толгой байх билээ дээ) хөл хийн шавиа ханатал бүжиглэн наадаж гэнэ... Эхийг дор сийрүүлэв.

Said the Table to the Chair,
'You can hardly be aware,
'How I suffer from the heat,
'And from chilblains on my feet!
'If we took a little walk,
'We might have a little talk!
'Pray let us take the air!'
Said the Table to the Chair.

Said the Chair to the table,
'Now you know we are not able!
'How foolishly you talk,
'When you know we cannot walk!'
Said the Table with a sigh,
'It can do no harm to try,
'I've as many legs as you,
'Why can't we walk on two?'

So they both went slowly down,
And walked about the town
With a cheerful bumpy sound,
As they toddled round and round.
And everybody cried,
As they hastened to the side,
'See! the Table and the Chair
'Have come out to take the air!'

But in going down an alley,
To a castle in a valley,
They completely lost their way,
And wandered all the day,
Till, to see them safetly back,
They paid a Ducky-quack,
And a Beetle, and a Mouse,
Who took them to their house.

Then they whispered to each other,
'O delightful little brother!
'What a lovely walk we've taken!
'Let us dine on Beans and Bacon!'
So the Ducky and the leetle
Browny-Mousy and the Beetle
Dined and danced upon their heads
Till they toddled to their beds.

Lyrics and prose of Edward Lear "A book of bosh", chosen by Brian Alderson, 1975.