2008-03-23

Алдагдсан энергийг буцааж ашиглах нь

Төсөөлж үзье л дээ. Улаанбаатар амьдрах Амарсайхан, Энэтхэгт сурах Бибби, Нью-Йоркт ажиллах Ганаа өглөө босон алхахдаа өөрийн гэсэн цахилгаан гүйдэл үүсгэн, хуримтлуулах чадвартай жижиг төхөөрөмжөө өвдгөндөө бэхлэн гарна. Дараа нь түүний тусламжтайгаар гар утаснуудаа цэнэглэж, цүнхэндээ хийчихээд байгалийн гаралтай түүхий эд өчүүхэн ч болов хэмнэсэндээ, эрчим хүч үйлдвэрлэх гэж баахан хорт хий байгаль орчинд хаядаг үйлдлийг жаахан ч болов бууруулсандаа сэтгэл додигор ажилдаа ирдэг бол яах вэ?

Олон орны эрдэмтэд борооны дусал, гүүрний чичиргээ тэр битгий хэл алхалтаас үүсэх энергийг цуглуулан, цахилгаан соронзон орон цаашилбал цахилгаан гүйдэл гарган авч амьдрал ахуйд хэрэглэх боломжийг идэвхийлэн судалж байгаа юм байна. Зарчим бол ердөө бидний мэдэх соронз, зэс утасны тусламжтайгаар цахилгаан гүйдэл гарган авах арга дээр үндэслэгдсэн. 

Тэгэхлээр уг нь соронзонг хөдөлгөх хямд эх үүсвэр байвал бид асар их эрчим хүч, тэр хэмжээгээр байгалийн бохирдол, сэргээгдэхгүй эрдэс баялаг гээд олон зүйл хэмнэж болох нь. Одоогоор эрдэмтэд байгаль орчин, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанаас ашиглагдахгүй алддаг энергийг ашиглах олон арга нээгээд байгаа юм байна. Байгаль орчинд хамгийн элбэг бөгөөд ашигладдаггүй хаягддаг энергийн нэг бол аливаа хөдөлгөөний засварын бүтэгдэхүүн болох чичиргээ юм. Жишээ нь: гүүрээр өнгөрөх машины урсгалд гүүр байнга чичрэх (эндээс 20-120W энерги цуглуулах боломжтой), бүжгийн талбайн доргио гэх мэт. Энэ доргилтууд бол бүгд үнэгүй, энэ доргилтыг дээрх зарчмын дагуу цахилгаан гүйдэл гарган авахад ашиглах боломжтой ажээ. 

Тэр битгий хэл өвдөгний гадна талд бэхлэн алхах явцад зарцуулагдсан хүчийг хуримтлуулах жижиг төхөөрөмж гарган авсан байна (бид алхахдаа хөлөө урагш зөөн газар тавих агшинд ашиглагдахгүй үлдсэн энергийг хуримтлуулж байна гэсэн үг). Нэг алхаа бүрт 2.5W энерги цуглуулж болно. Алхалтын энерги хуримтлуулах төхөөрөмж бол одоохондоо жаахан болхи, бас хөөрхөн жинтэй (1.6кг) байгаа юм байна, удахгүй гар утас шиг болох биз. Алхалтаас бий болсон үнэгүй эрчим хүч ашиглан 10 гар утас цэнэглэж болно. 

Мөн түүнчлэн борооны дусал цахилгаан гүйдэл дамжуулах чадвартай материал дээр буухдаа бага хэмжээний боловч нэгэн хэвийн тогтмол цахилгаан гүйдэл үүсгэх чадварыг ашиглан жижиг цахилгаан төхөөрөмжүүд ашиглаж болохыг эрдэмтэд бас нээгээд байна. Борооны нэг дуслаас 1микроватт энерги цуглуулах боломжтой. Энэ бол асар бага тоо боловч чийгшилт ихтэй газруудад ашиглах боломжтой. 

Анагаах ухаанд бол зүрхний цохилтоос бий болсон доргилтыг ашиглан бага хэмжээний, зай цэнэглэх зэргийн энерги гаргаж авах бололцоотой. Жишээ нь: зарим зүрх өвчтэй хүмүүст зүрхний булчин, түүний базлалтыг зохицуулах чадвартай хиймэл төхөөрөмж (pacemaker) суулгадаг юм байна. Уг төхөөрөмж зайгаар ажиллах тул хэдэн жил болоод хагалгаа хийн зайг солих хэрэгтэй болдог гэнэ. Хэрэв зүрхний цохилтын доргилтоос бий болсон энергийг уг зайг цэнэглэхэд эргүүлэн ашиглаж чадвал олон дахин хагалгаа хийх аюулаас аврагдах боломжтой юм байна. 

Юм хөгжинөө гэж... 

"Not a Watt to Be Wasted" - Тайм сэтгүүлийн 2008 оны 3 сарын 17ны дугаараас хэсэгчлэн авав. 


Жич: Манайд энэ зарчмаар ажилладаг гар чийдэн байдаг байж билээ, хэрэглэхийн өмнө хэд сайн сэгсрээд болоо, зай май гэж санаа зоволтгүй; сэгсрэхэд зэс утасны ороомогт суурилуулсан соронзон хоёр тийш зайлагдаж, үүссэн цахилгаан соронзон орны дүнд бий болсон гүйдлийн үр дүнд гар чийдэн ажиллах жишээний. Сүүлд бид National Geographic - ээс гараараа эргүүлэн өөрсдөө зайг нь цэнэглэн ашигладаг жижиг радио худалдан авсан юм. Энэ радио гар чийдэнтэй, бас утсаа цэнэглэж болно. Зай худалдан авч бас ажиллуулж болно, гэхдээ зай үнэ гайгүй ч байгаль орчинд хортой тул бид аль болох хэрэглэхийг зайлсхийдэг, хэрэглэсэн ч цэнэглэдэг зай ашиглахыг эрмэлзэнэ. Байгаль орчноо чадахаараа л хамгаалцгаая. Гараар цэнэглэдэг радионы зураг оруулав. 

4 comments:

ZAYA said...

надад нэг гар чийдэнтэй радио бий. сүүлд зургийг нь блогтоо нэг тавинаа.

ganga said...

Manai h'odoonii malchdad naad zaigui radio chihi heregtei ed baina.

Дeстини said...

Zaya: Tegeerei. Radio chini engiin zaigaar ajilladag uu? Ali esvel tsahilgaanii uur eh uusgever baina uu?

Ganga: Harin tiim ee. Bid ene radiogoo huduu mal malladag nagatsiindaa uguh sanaatai baigaa. Oroi, udesh mal haraa erguulehdee radio sonsohiin hajuugaar yadaj gerliig ni ashiglachihna. Garaaraa neg sain erguulj avaad garna.

бж said...

Neeree tiim tuhuurumjtei bolchihvol mun ch saihnaa.
Tanai radio bas ih taalagdlaa.

Alhsaar l baigoo, naiz ni.